علوم تربیتی

  با تاييد و تشويق كارهاي هنري كودكان ، مي توان اعتماد به نفس آن ها را تقويت و شوق تجربه هاي بعدي را در آنان ايجاد كرد. لذت نقاشي كردن و ساختن چيزي ، براي كودك به معناي مفيد ،‌سازنده ، توانات و مبتكر بودن است و تاثير مهمي بر ذهن او مي گذارد؛ به همين دليل ، در  فعاليت هايي چون نقاشي به هيچ وجه نبايد از الگو يا مدل استفاده كرد. بچه ها بايد آزادانه در مورد موضوع فكر كنند و ايده ي خود را در حد توانايي شان اجرا كنند تا از درون ارضا شوند . با توجه به اين ديدگاه ، نقاشي كودكان جنبه ي تربيتي دارد نه آموزشي.

نقاشى كردن

نيازى نيست كه كسى به كودكان يكساله نقاشى كردن را بياموزد. بخشى از بازى آنان يبا مداد شمعى، كشيدن نشانههايى است كه معمو در آغاز شامل نقاط و خطوط است. بتدريج در نقاشيهاى آنان تغييراتى پديد مىآيد و پژوهشگران نشان دادهاند كه اين تغييرات تابع پيشرفت منظمى هستند. تغييرات درنقاشيها قابل توجهاند چراكه منعكس كننده تغييرات رشدشناختى هستند.شخصى كه توجه گستردهاى به نقاشيهاى كودكان خردسال داشته است رودا كلاگRhda Kellgg (1969) است. او در پژوهشهايش هزاران نقاشى كودكان را از سراسر جهان جمعآورى كرد. او به اين نتيجه رسيد كه نقاشيهاى كودكان مركب از بيست شكل است نظير نقاط، خطوط عمودى، خطوط افقى، خطوط مورب، خطوط منحنى، دايرهها، خطوط متقاطع، و غيره. پژوهش كلاگ معروف است و علاقه فراوانى را برانگيخته است، ولى پژوهشگران ديگر (لنسينگLansing ، 1970; بريتنBrittain ، 1979) نتوانستهاند در نقاشيهاى كودكان بيست شكل اصلى را كه كلاگ توالى رشد دقيق آنها را شرح داده است بيابند. در عوض در اين قسمت، توالى رشدى، كه بريتن (1979) شرح داده است ارائه مىشود. سيستم بريتن نقاشيهاى اوليه كودكان را به دو سطح تقسيم مىكند: خط خطى كردن اتفاقى randm scribbling و خط خطى كردن مهار شدهcntrlled scribbling . (ر.ك: شكل 9ـ1). اين پژوهش كه اساس سيستم طبقهبندى نقاشيهاى كودكان را تشكيل مىدهد در طى يك دوره چند ساله در دانشگاه كورنل به اجرا درآمده است.خط خطى كردن اتفاقى بريتن گفته است كه خط كردن اتفاقى در واقع اتفاقى نيست، بلكه تنها در نظر افراد بزرگسال چنين مىنمايد. در حدود يكسالگى و به دنبال آن تا دو يا دو و نيم سالگى، كودكان نقاط و خطوط با حركات ساده و به كمك تمام دست رسم مى كنند.
شكل 9ـ1 نقاشى اين كودك خردسال نقاشى كردن را با خط خطى كردن اتفاقى آغاز مىكند و تا خط خطى كردن مهار شده ادامه مىدهد. چرخش دست، طول خط را معيّن مىسازد وحركات دست، مداد شمعى را به شكل كمانهايى در روى تكه كاغذ به جلو مىبرد. طى زمان ، افزايش تدريجى در حركت مچ پديد مىآيد كه به ايجاد منحنيها وحلقهها در نقاشيها منجر مىشود. مداد شمعى يا محكم در ميان انگشتان قرار مىگيرد يا با تمام دست مانند چكشى نگه داشته مىشود. كودك ممكن است نظرش را از نقاشى دور سازد ولى حركت مداد شمعى را با علاقه زير نظر دارد. اين فرايند، مايه خشنودى او مىشود; غالباً يك يا چند دقيقه بعد از صرف وقت در نقاشى كردن علاقه كودك به آن كم مى شود. اين نقاشى سابقهاى عينى از هماهنگى حركات را باقى مىگذارد و نشان مىدهد كه پايههايى براى نقاشى و نگارش پيچيدهتر فراهم مىآيند.
خط خطى كردن مهار شده بريتن (1979) معتقد است كه خط خطى كردن مهار شده اندكى بيش از يك سال ادامه مىيابد ـ شايد اززمانى كه كودكان سى ماههاند تا زمانى كه تقريباً چهار ساله مىشوند. اين نقاشيهاى تمام شده ممكن است شبيه همان نقاشيهاى تكميل شده قبلى باشند ولى فرايند آن عوض شده است. كودكان اينك به طور مداوم حركت مداد شمعى را در ضمن خط خطى كردن به دقت زير نظر مىگيرند. آنان ظاهراً با چشم، مداد شمعى را تحت كنترل دارند و الگوى پيچيدهترى ازحلقهها وچرخشها را به وجود مىآورند. مچ دست انعطاف بيشترى نسبت به قبل دارد و طرز به دست گرفتن مداد شمعى براى آنان شباهت بيشترى با بزرگسالان دارد. كودكان خردسال در نقاشيهاى خط خطى خود اشكال وخطوط اصلى را كه براى نقاشيها ونگارشهاى بعدى لازم است تمرين مىكنند. طى سه سالگى، كودكان دو برابر زمانى كه دو ساله بودند، يعنى حدود دو دقيقه صرف نقاشى كردن مىكنند. بعضى كودكان ضمن تلاش براى ارائه اشيا وافراد، اشكال باز و بستهاى را ترسيم مى كنند. اغلب كودكان علاقه و شادمانى و غرورشان را هنگام كشيدن نقاشيهاى تكميل شده ابرازمىدارند. جمله«ببين چه كشيدم !» جمله تعجبى عامى از سوى اين كودكان است.
كپى كردن شكلهاى هندسى كارى است كه غالباً در فهرستهاى رشد و آزمونهاى يهوش مربوط به كودكان خردسال به چشم مىخورد. معمو از كودكان سه ساله انتظار مىرود كه بتوانند دايرهها را كپى كنند; كپى كردن دايرهها آسانترازساير شكلهاست چراكه كودكان مىتوانند حركت ممتدىرابدون هيچ تغييرجهت ترسيم كنند . گاهى افراد بزرگسال در صدد هستند كه كودكان را از مرحله خط خطى كردن به مرحله نقاشى نمايشى سوق دهند. لكن، وايتنرWhitener و كرسى Kersey (1980) اظهار داشتهاند كه نسبت خط خطى كردن به نوشتن مانند نسبت توليد صداهاى نامفهوم است به صحبت كردن، اين مفسران معتقدند كه تلاش براى آموختن نقاشى به كودكان قبل از اين كه مرحله خط خطى كردن را سپرى كرده باشند، به همان اندازه بى مناسبت است كه كودكان قبل ازتوليد صداهاى نامفهوم به صحبت كردن ملزم شوند.